Imker Freddy Schotsmans: "Ik ben het reizend bijentheater"

Al 34 jaar lang is Freddy imker. "Een zwaar uit de hand gelopen hobby" noemt hij het zelf terwijl hij gepassioneerd vertelt over zijn vak. Maar hij maakt zich ook zorgen over het voortbestaan van de bijen. "Wat een gewone mens kan doen? Iedere meter bloemen helpt."

"Imker zijn is veel meer dan bijenhouden en honing oogsten. Daar begint het pas. Imkeren is tegenwoordig echt een vak. Bijen kunnen niet meer leven zonder hulp en ze zouden uitsterven als er geen imkers waren. Ze kunnen simpelweg niet meer overleven. Zestig procent van de bijen in België en Nederland sterft dit jaar. En dan doen de imkers al hun best om de bijen te helpen."

"Daar zijn twee voorname redenen voor. Ten eerste is er de varroamijt. Dat is een parasiet die we een dertigtal jaar geleden hebben meegenomen uit Afrika. Die mijt zet zich vast in de nek van de bijen, waar de bij niet aankan, en ze zuigt de bij levend leeg. In de zomer zijn de bijen op volle sterkte. Dan zitten er 50.000 à 60.000 bijen in een kolonie en kunnen ze de varroamijt de baas. Tegen de winter bestaat een kolonie nog maar uit 10.000 bijen. Als er dan veel mijten bij die bijen zitten, zijn ze reddeloos verloren. Het is aan de imker om de mijtendruk het ganse jaar door zo laag mogelijk te houden en de bijen ertegen te behandelen. De bedoeling is dan om met een bijna mijtloos volk de winter in te gaan. Anders overleven ze de winter niet."

"De tweede reden waarom het niet goed gaat met de bijen, is de afname van hun habitat. Er zijn steeds minder bloemen, er is steeds minder natuur. En er is steeds meer beton, meer vervuiling, meer pesticiden, de klimaatverandering, noem maar op. Het klinkt pessimistisch wat ik nu zeg, maar dat is de realiteit. Toen ik 34 jaar geleden bijen begon te houden, had ik een kolonie 10 jaar later nog steeds, bij wijze van spreken. Dat is nu nog steeds mogelijk, maar je moet er flink voor werken. Maar mijn werk loont wel. Ik ben de winter ingegaan met 127 volken en ben uit de winter gekomen met 120 volken. Dat is een verlies van nog geen vijf procent. Als je dat vergelijkt met het gemiddelde van zestig procent, dan weet ik wel dat ik goed bezig ben."

Iedereen voelt zich tegenwoordig geroepen om imker te worden, omdat ze denken dat ze dan iets goeds doen. Maar dat is niet het geval

"Hier in Limburg zijn er eigenlijk veel te veel bijen. In een straal van twee kilometer – verder moet je het niet zoeken – staan er hier 1.500 bijenkasten. Iedereen voelt zich tegenwoordig geroepen om imker te worden, omdat ze denken dat ze dan iets goeds doen. Maar dat is niet het geval. De hoeveelheid beschikbaar voedsel is te klein voor het aantal bijen dat er is, waardoor er voortdurend tekorten zijn. Wat een gewone mens kan doen? Iedere meter bloemen helpt. Je zou er van versteld staan als je zag hoeveel soorten er groeien op een meter gras."

"Dat is ook de reden waarom ik met mijn bijen rondreis. De bijen die ik hier heb, behoren enkel tot de kraamafdeling. Hier staat geen enkel volk dat honing produceert voor mij. Daarvoor heb ik bijenkasten in heel Limburg. Maar: overal waar ik mijn bijen naartoe breng, vertrekken ze ook opnieuw. Nu staan ze in Haspengouw, waar de bloesems en het koolzaad volop in bloei staan. Van het moment dat het koolzaad uitgebloeid is, wordt bij mij de honing afgenomen."

"De honing in de broedkamer, daar blijf ik af. Dat is voor de bijen. Maar wat er in de honingzolders aan honing zit, dat is voor mij. Ik neem de honing af en slinger ze, ik zet lege honingzolders op de bijenkast en dan worden de bijen verplaatst naar een andere locatie. Normaal gezien is het na koolzaad de acacia die in bloei komt. Met mijn ervaring weet ik waar veel acacia staat, dus ik weet waar ik moet zijn. En zo ben ik het ganse jaar door op reis. Ik noem mezelf 'het reizend bijentheater' (lacht)."

"Het bijenseizoen begint bij mij al in januari, lang voordat de winter voorbij is. Eind januari beginnen de els en de hazelaar te bloeien en komt de bloei van de wilg eraan. De wilgenhoning heb ik nu al binnen trouwens, anderen hebben nu nog lang geen honing en ze verklaren mij knettergek. Ze zeggen altijd dat je bijen met rust moet laten tot het buiten 15°C is. Dat is onzin."

Het is jammer om te zeggen, maar tien procent honing en negentig procent suiker is nog steeds honing volgens de wetgeving

"Het reisseizoen eindigt pas half november. Zodra het kouder is dan 10°C, gaan bijen niet meer vliegen. Ze slapen niet, maar schakelen over op een vertraagd ritme. Naarmate het kouder wordt, kruipen de bijen dichter op elkaar. Ze vormen een soort bal om hun eigen temperatuur te regelen, waarbij ze van binnen naar buiten bewegen en omgekeerd. Zo is het in de kern steeds 37°C. Bijen zijn slimme beestjes, hoor. Ze doen het al 75.000.000 jaar zo en ze weten perfect wat ze doen om de winter te overleven. En ikzelf ga evenmin in een winterslaap: ik behandel de bijen tegen de varroamijt, ik kuis mijn materiaal op, ik doe herstellingen waar het nodig is, enzovoort."

"Door het reizen heb je trouwens altijd een andere soort honing en een andere smaak. Elke honing is helemaal anders en er is geen enkele honing die lijkt op een andere. Vorig jaar had ik maar liefst zestien soorten. Allemaal honderd procent puur natuur. Dat is in niets te vergelijken met honing die je in de winkel koopt. Als je daar een pot uit het rek neemt en er staat op 'EU en niet-EU', dan kan je evengoed vijf kilogram suiker kopen. Honing mag verkocht worden onder de noemer 'honing' van zodra er tien procent honing in zit. Men verkoopt je dus honing die is aangelengd met suikerwater of een mix van suiker en kruiden. Het is jammer om te zeggen, maar tien procent honing en negentig procent suiker is nog steeds honing volgens de wetgeving."

"Ik kan hier geen biolabel voor krijgen omdat er volgens de wetgeving onvoldoende ruimte is voor mijn bijen. Ze vliegen in een straal van drie kilometer, maar ik kan niet garanderen dat er binnen die straal niet met pesticiden wordt gewerkt. Nochtans maak ik echte en pure honing, zo bio als hij maar kan zijn. En toch kan ik dat label niet krijgen. In de Ardennen daarentegen kan dat wel, maar geloof me: daar is het niet beter dan hier."

Mensen weten wat ze bij mij krijgen, ze waarderen het product en het vakmanschap

"Langs de andere kant heeft zo’n label voor mij geen waarde. Ik heb mijn klanten en die weten dat ik een degelijk product verkoop. Er is maar een soort reclame die echt werkt, en dat is wat jij vertelt aan je familie en vrienden. Mond-tot-mondreclame is veel meer waard dan een biolabel. Vorig jaar had ik 2.700 kilogram honing, ofwel 5.400 potten. Daar heb ik er nu nog een 200-tal van over, enkel en alleen door particuliere verkoop, trouwens. Dat zegt genoeg, niet? En ik ben niet goedkoop, hoor, want ik vraag acht euro per pot en zelfs tot twaalf euro voor de heidehoning. Mensen weten wat ze bij mij krijgen, ze waarderen het product en het vakmanschap."

"In het begin, toen ik pas begon met imkeren, had ik vier of vijf kasten. Ik was zelfstandig bloemenkweker, dus ik had er niet veel tijd voor. Nu ik gepensioneerd ben, is het bijen houden een zwaar uit de hand gelopen hobby geworden. Ik ben fulltime met de bijen bezig. De bijen verhuizen en honing slingeren, volgende week moet ik honing afnemen, ik ga glas kopen en de honing moet ingepot worden… Het is een routine, een cyclus die zich telkens herhaalt. Maar je moet je ook altijd aanpassen, want er gebeurt altijd wel iets dat je niet voorzien hebt. Elke week is anders en elk jaar is anders. De bijen verbazen mij elke keer opnieuw."